یکی از زیباترین پل‌های موجود در ایران و یک شاهکار مهندسی، پل ورسک است. پل ورسک را در مسیر راه آهن سراسری تهران شمال، برای ایجاد ارتباط از طریق راه آهن با شمال کشور ساختند. پل ورسک در سال‌های 1313 تا 1315 در 27 کیلومتری جنوب شهر پل سفید، در شهرستان سواد کوه ساخته شد. این پل، نقش پررنگی در سرنوشت جنگ جهانی دوم داشته است! در ادامه این مقاله، به معرفی پل ورسک می‌پردازیم. اگر به اطلاعاتی در این زمینه علاقه هستید، با ما همراه باشید.
سازنده پل ورسک کیست؟
طرح احداث راه آهن سراسری ایران، در سال 1305 به تصویب مجلس شورای ملی رسید. بر اساس این طرح تصویبی، راه آهنی سراسری از جنوب به شمال کشور، راه‌اندازی شد. به دلیل پرورش نیافتن متخصصین مورد نیاز برای اجرای این طرح در داخل کشور، حکومت پهلوی تصمیم به واگذاری اجرای آن به متخصصین خارجی گرفت. در نهایت، شرکت کامپساکس، مجری ایجاد پل ورسک شد.
طراحی پل ورسک، هنر مهندس اتریشی لادیسلاوس فون رابسویچ بود. سرپرستی مهندسان طراح و محاسبه‌گر را هم هانس‌اتو‌نا‌تر بر عهده داشت. مهندس اتریشی به نام والتر اینگر هم از مهندسان اصلی در جریان ساخت پل ورسک بود.
مراحل ساخت پل ورسک
مهندسان ساخت پل ورسک، طرحی را برای ساخت یک پل بر روی دره‌ای با دهانه‌ای بزرگ ارائه کردند. با این طرح مشکل رد شدن راه آهن برطرف می‌شد. این کار در آبان 1313 شروع شد و پایان آن در اردیبهشت 1315 بود.
ابتدا مهندسان به گرفتن عکس‌های هوایی از منطقه پرداختند. در ابتدا تصمیم بر عبور این خط ریلی، از روستای ورسک و کوهستان البرز و ادامه مسیر آن به طرف تونل گدوک بود. در نهایت، با وجود شیب تند مسیر، این قضیه منتفی شد.
برای عبور از دره عمیق ورسک، باید یک پل ساخته می‌شد که با توجه به دهانه 66 متری دره، و امکانات آن زمان، کار دشواری به نظر می‌رسید. به همین دلیل نبود امکانات، اجرای پل به‌وسیله یک‌سری لوازم دم‌دستی مانند دریل دستی و دینامیت انجام گرفت. از دینامیت، برای ایجاد یک فضا جهت احداث پایه‌های داربست، استفاده کردند. داربست‌های چوبی نصب شده، پایه‌های ابتدایی پل بودند که سازه اصلی پل بر روی آن‌ها قرار گرفت. اجرای قالب قوسی پل هم روی آن‌ها انجام شد و در نهایت، نمای آجری پل اجرا گردید. ابتدا ریل موقت روی پل ورسک قرار گرفت و سپس در زمستان سال 1314، مقدمات نصب ریل‌بند را انجام دادند.
مرحله استحکام سنجی پل ورسک
طول پل بر روی دهانه دره 86 متر بود. ارتفاع پل از پایین دره هم به 110 متر می‌رسد. در همان زمان، پل ورسک را در کتاب گینس، جزو پل‌هایی با بیش از 61 متر ارتفاع ثبت کردند. در ایران نیز، عنوان بزرگ‌ترین پل راه آهن شمال کشور را از آن خود کرده است.
رضاشاه در طول ساخت پل، چندین دفعه آن را مورد بازدید خود قرارداد. در همان پایان ساخت نیز در اردیبهشت 1315، آن را افتتاح کرد.
نکته جالب این است که برای افتتاح پل، او با قطاری که به دستور خود راه‌اندازی شده بود، تا ایستگاه فیروزکوه رفت و پس از آن، خود را به محل افتتاح پل ورسک رساند.
شاید برایتان جالب باشد که روایتی موجود از روز افتتاح را بدانید. آن روایت این است که دیدن این شاهکار مهندسی، رضاخان را حیرت‌زده می‌کند. جهت اطمینان از استحکام پل، دستور می‌دهد که سر مهندس اتریشی، با خانواده‌اش در زیر پل قرار بگیرند تا اولین قطار از روی پل بگذرد! چرچیل به دلیل تاثیر این پل بر روی نتیجه جنگ جهانی دوم، از آن به‌عنوان پل پیروزی نام برد.
پل ورسک در کدام جاده است؟
پل ورسک را در دره ورسک در روستای ورسک در شهرستان سوادکوه، واقع در ۸۵ کیلومتری قائم‌شهر و ۱۸۰ کیلومتری تهران، در محور فیروزکوه و در مسیر راه آهن شمال راه‌اندازی کرده‌‌اند. ابتدا نام روستا و پل ورسک، عباس‌آباد بود، که بعدها به ورسک تغییر نام پیدا کرد.
پل ورسک، از بزرگ‌ترین پل‌های راه آهن سراسری ایران است. این پل، در ارتفاعات روستای ورسک در ۲۷ کیلومتری جنوب شهر پل سفید در شهرستان سوادکوه و در استان مازندران قرار دارد. پل ورسک میان دو کوه عظیم عباس آباد قرار گرفته است. قطارها پس از عبور از پل ورسک، ارتفاعشان را کم می‌کنند تا وارد تونلی در زیر کف دره شوند. پس از عبور از تونل هم، با عبور از پل روگذر جاده فیروزکوه، وارد ایستگاه ورسک می‌شوند.
در حال حاضر، پل ورسک را می‌توان از مکان‌های دیدنی سوادکوه دانست. از پل ورسک، امروزه برای عبور قطارهای مسافربری تهران_گرگان، تهران_ساری، قطارهای سوختی و باربری استفاده می‌کنند. برای لذت بردن از منظره پل ورسک و آبشار آن، که در همان نزدیکی است، باید جاده فیروزکوه را انتخاب کنید. از سمت تهران، ابتدا به سمت جاجرود و گیلاوند حرکت کنید؛ در ادامه به شهر فیروزکوه می‌رسید.
پس از عبور از فیروزکوه، از روستاهای گدوک و شور آب، در نهایت، با قدم گذاشتن به روستای ورسک می‌توانید پل معروف مورد بحث را با همه ابهت آن مشاهده نمایید.
قبر سازنده پل ورسک کجاست؟
مهندس والتر اینگر که جزو دست‌اندرکاران اصلی ساخت پل ورسک بوده، در زمان اجرای این طرح، از روی پل به پایین دره پرت می‌شود. مقبره او در همان روستای ورسک قرار دارد.
پروژه ساخت پل ورسک، به دلیل هزینه پرداختی برای پروژه، به سه خط طلا مشهور است. بر اساس این قرارداد انجام شده میان شرکت دانمارکی و حکومت آن زمان ایران، دولت ایران برای ساخت هر متر از خط راه آهن 900 کیلومتری در مدت زمان ۶ سال، موظف به پرداخت حدود ۱٫۵ گرم طلای خالص (پنج دلار طلا) بود. می‌توان گفت به صورت کلی، ساخت این پل دو میلیون و ۶۰۰ هزار ریال هزینه برداشت.
جمع‌بندی
پل ورسک، یکی از شاهکارهای فنی و مهندسی ایران است. این سازه، همراه با همکاری شرکت مهندسی دانمارکی در سال 1315 افتتاح شد. محل قرارگیری پل ورسک، در ارتفاعات روستای ورسک، در 27 کیلومتری سفیدکوه، پس از جاده فیروزکوه قرار دارد. ارتفاع این پل از سطح دریا، 2140 متر است. به علت ارتفاع 1010 متری آن از سطح دره، در کتاب رکوردهای گینس به ثبت رسیده است. مهندس والتر اینگر، از مهندسان دخیل در ساخت پل ورسک بود که در حین انجام این پروژه، به پایین دره پرت شد. قبر او در روستای ورسک قرار دارد.